اکران و نقد و تحلیل فیلم سینمایی “فرحة”

به گزارش روابط عمومی جمعیت دفاع از ملت فلسطین، فیلم سینمایی “فرحة ” به کارگردانی خانم “دارین سلّام ” کارگردان فلسطینی – اردنی که همزمان در برخی از سینماها و شبکه های جهانی در حال نمایش است، روز دوشنبه 21 آذرماه در جمعیت دفاع از ملت فلسطین (سالن شیخ مصطفی راهنما)برای فعالان حوزه فلسطین به نمایش درآمد.

در ابتدای این فیلم محمد شاهدی قائم مقام جمعیت دفاع از ملت فلسطین توضیحاتی در مورد این فیلم بیان داشت و در ضمن تبریکی هم به ملت مراکش جهت بالا بردن پرچم فلسطین در جام جهانی 2022 قطر داشت. در ادامه پس از نمایش فیلم کارشناسان به تحلیل و نقد این فیلم پرداختند.

حسین رویوران، کارشناس ارشد غرب آسیا و معاون سیاسی جمعیت دفاع از ملت فلسطین این فیلم را با همه روند کندی که بر آن حاکم است را یک فیلم “معنا گرا” دانست و گفت: فیلم تلاش دارد تا یک واقعیت تلخ از تاریخ فلسطین یعنی اشغال این سرزمین در سال 1948 میلادی را به تصویر بکشد.

وی افزود: در سال 1948 صهیونیست ها به شهرها و روستاهای فلسطینی حمله کرده و با قتل عام سازمان یافته صدها هزار فلسطینی موجب آواره شدن حدود 800 هزار نفر از جامعه حدودا یک میلیون و سیصد هزار نفری آن زمان فلسطین را آواره کردند. این فیلم خواسته تنها یک صحنه از این جنایت و نکبت تاریخی را به عنوان نمونه به تصویر بکشد.

رویوران در خصوص چرایی مخالفت صهیونیست با این فیلم گفت: این فیلم تلاش دارد بگوید که نکبت سال 1948 یک آغاز بود و این نکبت همچنان در فلسطین جاری و ساری است. هنوز پس از 75 سال صهیونیست ها هر روز  تقریبا 5 الی 6 نفر را در خیابان ها شهید می کنند. هر روز خانه های فلسطینیان را تخریب می کنند. هر روز فلسطینیانی را بازداشت می کنند و هر روز به دنبال آواره سازی جدید فلسطینیان هستند.

وی افزود: البته این فیلم روایت قربانی یعنی فلسطین است. روایت قاتل هم وجود دارد. ایلان پاپه که الان به عنوان یک استاد علوم سیاسی در انگلیس زندگی می کند، یک افسر ارتش صهیونیستی بود. وی در کتاب خود با عنوان”پاکسازی نژادی فلسطین در سال 1948″ مستندا به طرحی بنام “دلتا” اشاره می کند که بر اساس آن صدها روستا و شهر فلسطین را مورد حمله قرار داده و با قتل عام سازمان یافته در واقع یک پاکسازی نژادی گسترده را در سرزمین فلسطین انجام می دهند.

دکتر خالد القدومی، نماینده جنبش مقاومت اسلامی فلسطین(حماس) در ایران پس از نمایش فیلم گفت: “فرحه” روایتی از داستان پر از رنج نکبت اشغال فلسطین، به تحلیل این فیلم که همزمان با اکران آن در برخی سینما های جهان، در جمعیت دفاع از ملت فلسطین روز دوشنبه 21 آذر، برای فعالان حوزه فلسطین اکران شد، پرداخته است.

“فرحة” فیلمی است که وضعیت موجود و مشکلات ناشی از نکبت یا اشغال فلسطین را به نمایش می گذارد.

فیلم نسبتا کوتاه است. یک ساعت ونیم.  نویسنده وکارگردان آن خانم “دارین سلّام” است. این فیلم محصول سینمای اردن و معرفی شده برای اسکار است.

 نمایش چنین فیلم هایی که رنج و محنت مردم خاور زمین و به طور مشخص ، جنایات اشغالگران غربی در حق جهان عربی و اسلامی را بازگو می کند، در سینماها(فعلا در سینماهای کانادا بر روی پرده است) و شبکه های رسانه ای غربی مانند نتفلیکس، نامرسوم است.

داستان فیلم حول محور “فرحة” دختر فلسطینی دور می زند. “فرحة” یک واژه دو معنا است. هم نام دختر فلسطینی است وهم به معنی شادی است. در این پاردوکس عجیب و غریب، این شادی، بیانگر تمام مفاهیم حزن و اندوه و بدبختی و نکبت است. “شادی بی سرانجام”.

“فرحة” صرف نظر از هیمنه موانع فرهنگی و مذهبی مطرح شده در فیلم از قبیل رفتار خارج از عرف محیط محافظه کارانه، روایتگرِ یک روستایی است که تنها گناهش این است که می خواهد در شهر آموزش ببیند. پدر دختر یک فرد متدین است لذا دچار یک چالش می شود که چگونه باید بین حفظ ارزش ها و اعتقادات مذهبی از یک سو و مهارت و نبوغ دختر معصوم 15 ساله اش که درکی از فتوای عشایری و یا قبیله ای و اهرم های کنترلی جامعه نمی داند، سنخیت ایجاد کند.

در سکانس دیگری این دختر سراپا شور و هیجان و غلیان وخشم است، نمادی است که شخصیت جامعیت فلسطینی شوریده بر ظلم و ستم و اشغالگری را به نمایش می گذارد که در عین حال به زندگی نیز علاقمند است. در این صحنه می بینیم چگونه دختر در تاریکی به دنبال نور و روشنایی می گردد. اینجا ما وقتی از تاریکی صحبت می کنیم این تاریکی انبار یا سیاهچال ها یا فضای اشغالگری یا جنگ و جنایت و خونریزی  است که اشغالگر مسبب آن است.

این دختر بی گناه از داخل آشپزخانه که در واقع پناهگاهش بوده و از درون روزنه ی اشپزخانه، نظارگر صحنه های دل خراش تیرباران و شکنجه ای هم وطنان خود بود. واقعا این چه کودکی و چه رویایی است که دختر با آن روبرو است.همه آرزوهایش نه تنها برای رفتن به شهر و تحصیل از بین رفت که حتی خانواده خود را از دست داد.

پدر برای آزاد کردن دخترش بر نمی گردد و چه بسا توسط نیروهای انگلیسی و یا در قتل عام هدفمند صهیونیست ها به شهادت رسیده باشد. در این فیلم همه سختی ها ومرارت های آوارگی فلسطینیان به بهترین شکل روایت شده است.

فضای سنگین جنگ و فاجعه همه آرزوهای این کودک بی گناه را بر باد داد. این کودک در واقع همان فلسطین است که همه آرزوهایی که این کودک برای آینده داشت از بین رفت.

فیلم به خوبی توانست به شکلی واضح و روشن آن خشم نهفته در جان فلسطینیان در قبال اشغالگران انگلیس را به نمایش بگذارد. بخصوص در رفتار “فریده” و “فرحة” بازیگوش و پر جنب و جوش آن گاه که با خودروی جیب نظامیان انگلیسی روبرو می شوند و ناخودآگاه به سوی اشغالگران انگلیسی سنگ پرتاب می کنند. این یک امر عادی است زیرا انگلیس “ام الفساد” است و اشغالگری صهیونیست ها بر فلسطین را بنا نهاد.

“فرحة” قطره ای از دریای مشکلات و رنج ها و آلام ملت فلسطین است. این “فرحة” این شادی، نه تنها ادامه نداشت بلکه یا به زندان یا پناهندگی و آوارگی و یا به گورستان منتهی شد. این است فلسطین و این است شادی آن.

حجت الاسلام والمسلمین رسول باقری مدیر شبکه اینترنتی سفیر در تحلیل فیلم گفت: فیلم های زیادی در باره فلسطین ساخته شده است اما متاسفانه این فیلم ها در ایران دیده نشده است. لذا باید شرایطی فراهم شود تا این فیلم ها در ایران نیز دیده شوند.

باقری در خصوص اسم فیلم که اسم دختر روایتگر فیلم است هم گفت: در برخی جوامع عرب رسم است که وقتی بچه ای به دنیا می اید و می خواهند برای آن اسمی انتخاب کنند، تفعل می زنند و اسم بچه را مشخص می کنند. “فرحة” یعنی شادی و منظور هم این است که آینده این دختر یک زندگی شاد و سرزندگی است.

وی افزود: فرحه یک دختر است که در یک روستا زندگی می کند و برای آینده خود تصمیم مهمی گرفته است و برای رسیدن به آن هم با پدر و روحانی روستا و دیگران مجادله دارد. او می خواهد درس بخواند و معلم شود و بعد در روستای خود مدرسه ای ایجاد کند. به همین دلیل در آغاز فیلم فرحه با کتاب دیده می شود.

مدیر شبکه اینترنتی سفیر اضافه کرد: اما در پایان فیلم می بینیم که کتاب جای خود را با سلاح عوض کرده است. به عبارت دیگر اشغال و اشغالگری، کتاب را از دست فلسطینی گرفته و به جای آن سلاح در دست آن قرار داده است. زیرا تا زمانی که وطن در اشغال است است اولویت سلاح و مبارزه برای آزادی وطن از اشغال است. در واقع فیلم می خواهد بگوید که اسرائیل با اشغال فلسطین مسیر طبیعی زندگی جامعه فلسطین را تغییر داده است.

در دقیقه 65 فیلم که صحنه قتل عام یک خانواده فلسطینی به تصویر کشیده شده است، اشغالگران حتی به نوزاد تازه متولد شده و نیز نوزاد دومی که در شکم مادر است هم رحم نمی کنند. زیرا آنها هدفشان پاکسازی فلسطین از فلسطینیان است تا کسی نباشد تا در آینده ادعایی برای وطن داشته باشد.

باقری در ادامه با اشاره به اینکه این فیلم به نوعی با یک روایت غربی ساخته شده است گفت: در فیلم می بینیم تا زمانی که نیروهای انگلیسی هستند، روستا (نماد کل فلسطین) در امنیت است اما پس از خروج انگلیس، تهاجمات و جنایات شروع می شود. گویی فیلم می خواهد این نکته را برساند که حضور قدرت های غربی، امنیت آفرین است. همان ادعایی که امریکا در مورد عراق و افغانستان دارد و مدعی است وقتی از عراق خارج شد، داعش آمد و وقتی از افغانستان خارج شد، طالبان آمد. اما نمی گوید که خود این قدرت ها پدید آورنده این جریان ها بودند. دولت انگلیس صهیونیست ها را به فلسطین آورد و تقویت و تسلیح کرد و مقاومین را سرکوب کرد. همچنانکه امریکا داعش و طالبان را ایجاد کرده است.

وی در بخش پایانی تحلیل خود از فیلم فرحه گفت: در یک سکانس(قبل از شروع حمله اشغالگران به روستا، مبارزان از پدر دختر که کدخدای روستا هم است، پس از هشدار نسبت به حمله اشغالگران به روستا، درخواست همکاری برای مبارزه می کنند اما کدخدا می گوید که ارتش های عربی قرار است به کمک بیایند و آنها اجازه این کار را نخواهند داد. اما این ارتش نیامد و دشمن به روستا حمله کرد. در واقع این سکانس می خواهد این را برساند که امید به ارتش های عربی امید واهی است و یک ملت باید متکی به خود باشد. راهی که پس از اشغال بسیار سخت است و حرکت دختر به سمت غروب خورشید نیز همین معنا را می رساند.

سید جعفر رضوی در تحلیل فیلم “فرحة” که به حوادث دوران اشغال فلسطین توسط صهیونیست ها در سال 1948 می پردازد(حوادثی که در تاریخ فلسطین به “یوم النکبة” مشهور است) گفت: تولید این فیلم در باره وقایع فلسطین و جنایات اسرائیل در این سرزمین در زمانی که صهیونیسم جهانی همه سازوکارهای فرهنگی وهنری و رسانه ای جهان را در کنترل خود دارد، یک حرکت مثبت به حساب می آید.

رضوی که در جلسه اکران خصوصی فیلم”فرحة” به کارگردانی خانم “دارین سلّام” فلسطینی – اردنی برای فعالان حوزه فلسطین، در نقد و تحلیل آن سخنرانی می کرد افزود: اما از نگاه من این فیلم به نوعی در صدد تنزل حجم جنایات اسرائیل در دوران اشغال و ایام نکبت است. زیرا در دوره جدید نمی توان به اینکه صهیونیست ها فلسطین را اشغال نظامی کرده اند و در یک ملت را با اعمال خشونت قتل عام و آواره ساخته اند را پنهان کرد لذا به نظر می رسد در سطح جهانی سیاست تنزل حجم جنایات اسرائیل در این دوران را دنبال می کند و تولید فیلم هایی از این دست را می توان در همین راستا ارزیابی کرد.

این کارشناس ارشد غرب آسیا که در سالن شیخ مصطفی راهنمای جمعیت دفاع از ملت فلسطین صحبت می کرد افزود: این فیلم نوعی نگاه فمینستی را نیز دنبال می کرد.

احسان شریف منتقد بعدی بود. وی که یک استاد دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران است در ادامه این جلسه با طرح این سوال که چرا نتفلیکس که یک رسانه مشهور به مدیریت جریان صهیونیسم است تمایل به نمایش این فیلم  پیدا کرده است گفت: این فیلم به نظرم با مفاهیم اسلامی مورد قبول ما همراه نیست. با توجه به سکانس جدال دختر راوی فیلم با پدر و روحانی روستا و اینکه می خواهد بعد از ادامه تحصیل معلم شود و به روستا برگردد و برای دختران روستا مدرسه باز کند، نشان می دهد که به نوعی فیمینیست را دنبال می کند که آقای رضوی نیز به آن اشاره کرد.

وی در ادامه گفت: اساسا معیارهایی که جایزه اسکار برای پذیرش فیلم گذاشته نیز مانند همجنس گرایی و یا فمینیست بودن، نیز شاخص مهمی در این ارتباط است.

این فیلم حسی را در مخاطب در میزان حجم جنایات اسرائیل منتقل نمی کند. حتی آنجا که سرباز متجاوز قرار است نوزاد را بکشد، منقلب می شود ونوعی حس عاطفی شدید به وی دست می دهد و از قتل کودک خودداری می کند. حال آنکه اعترافات صهیونیست ها از آن دوران شقاوت های بسیار شدید مانند دریدن شکم زنان باردار و سربریدن جنین را روایت می کند.

اما فیلمی مانند “بازمانده” که من در زمان کودکی ام آن را دیدم ابعاد وسیعتری از این جنایات را به تصویر کشیده است. البته جای تولید بازمانده 2 و آن بچه که اکنون یکی از فرماندهان مقاومت است، بسیار خالی است.

در فیلم نمادی که نشان بدهد نظامیان جنایتکار اسرائیلی هستند وجود ندارد بلکه این داستان می تواند در هر کشور عربی دیگری توسط نظامیان کشور هم رخ داده باشد. حال آنکه نماد در فیلم ها کاربرد بسیار زیادی دارد.

پایان فیلم هم به نظرم نوعی فرایند مقاومت را دنبال نمی کند. در حالی که دختر نوجوان با گلوله در انبار بر روی خودش می گشاید اما در پایان فیلم در دستش خنجر است و از اسلحه خبری نیست.