اهمیت ژئواكونومیكی سوریه برای ایران، در مواجه با سیاست فشار حداكثری آمریكا
ایالات متحده آمریکا به عنوان قدرتی هژمون جهت مدیریت و به کنترل در آوردن ایران؛ استراتژی های مختلفی را در طول سالیان گذشته آزموده است و این روزها با مطرح کردن سیاست فشار حداکثری، اهداف هژمونیک و سلطه طلبانه خود در خاورمیانه را دنبال می کند. برایان هوک نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران بیان می کند سیاست فشار حداکثری بر سه بعد مهم فشار اقتصادی، انزوای سیاسی-دیپلماتیک و بازدارندگی نظامی استوار است.
لذا یکی از مهم ترین گزینه ها در استراتژی سیاست فشار حداکثری گزینه فشار اقتصادی بوده و با توجه به نبود امنیت بالای اقتصادی در ایران؛ ایالات متحده می خواهد از این نقطه بر ایران فشار وارد آورد. اما ایران با توجه به ظرفیت های اقتصادی بالا در حوزه داخلی و خارجی باید توجه ویژه خود را معطوف به حوزه تجارت خارجی نموده، به ویژه همسایگان و کشورهای منطقه و همپیمانان خود در سرتاسر جهان را بیشتر مورد نظر قرار دهد، تا آن ها را ابتدا از نزدیک شدن به رقبا و سپس از دور شدن نسبت به خود حفظ کند.
در این راستا کشور سوریه با موقعیت خاص ژئوپلتیک و ژئواکونومیک خود، به دلایلی گوناگون وزن بسیار زیادی به ویژه در آینده سیاست خارجی ایران خواهد داشت از جمله: داشتن سواحل مدیترانه ای که از این طریق مسیر دستیابی ایران به بازارهای شمال آفریقا و اروپا را سهولت می بخشد و اینکه هزینه دستیابی ایران به آب های اقیانوس اطلس و آمریکای لاتین از طریق دریای مدیترانه را کاهش می دهد.
همچنین سوریه به دلیل داشتن مرز مشترک با رژیم صهیونیستی فرصتی است برای ایران تا بتواند این رژیم اشغالگر ومتجاوز را بهتر کنترل و آن را در حصار و تنگنای استراتژیک قرار دهد و خطرات امنیتی آن را دفع کند تا اینکه در نهایت از این طریق پروژه آزادسازی قدس را به سرانجام رسانده و گروه های مقاومت را بهتر مورد حمایت خویش قرار دهد.
دیگر آنکه سوریه با داشتن مرز مشترک با ترکیه، فرصتی است برای ایران تا نفوذ و حضور ترکیه در سوریه و منطقه را کنترل کند. همچنین حضور ایران در کشوری عربی مانند سوریه می تواند از فشار سنتی کشورهای عربی بر ایران کاسته و زمین تحرک سیاسی ایران در خاورمیانه را وسیع و متنوع گرداند، همچنین حضور ایران در سوریه می تواند قدرت هایی مانند آمریکا و حتی برخی کشورهای عربی مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی که به دنبال مدیریت سیاست خارجی سوریه در دوران پسا داعش هستند را محدود کند.
به هر روی، سوریه کشوری است که به ویژه جهت گیری های سیاست خارجی آن در دوران پسا داعش بر کشورهای زیادی اثر گذار خواهد بود و کشورهای زیادی می خواهند که منافع خود را در آنجا باز تعریف کنند. از این رو غفلت ایران از بازار سوریه یعنی واگذاری میدان بازی به رقبا که این امر می تواند در آینده هزینه زیادی را بر منافع و سیاست خارجی ایران مترتب نماید.
شاید این تصور وجود داشته باشد که ایران چون حضور نظامی- امنیتی در سوریه داشته، کفایت امر کرده و این موضوع می تواند در بلند مدت سوریه را در راستای سیاست خارجی ایران حفظ کند، در صورتی که اگر ایران بخواهد کشوری مانند سوریه را در دراز مدت هم پیمان خود نگه دارد باید آن کشور را در ابعاد مختلف به خود متصل کند.
از این رو می توان گفت چسبندگی و پیوند امنیتی جهت هم پیمانی در دراز مدت لازم است اما کافی نخواهد بود، بلکه در شرایط فعلی و با توجه به ویرانی های گسترده سوریه و ایجاد امنیت نسبی در این کشور، آینده سیاست خارجی سوریه متاثر از کشوری خواهد بود که اتصال و چسبندگی اقتصادی و فرهنگی بیشتری با آن داشته باشد.
از این روست که بیان می شود این کشور در حوزه اقتصادی دارای بازاری 400 میلیارد دلاری است که می تواند در شرایط فشار حداکثری آمریکا یک بازار بسیار مهم برای ایران تلقی شود و با استفاده از این ظرفیت تحول بزرگی را در عرصه اقتصاد داخلی و به ویژه در راستای راهبرد «جهش تولید» رقم بزند و به گونه ای حرکت کند که در آینده سوریه جایگزین امارات در دیپلماسی اقتصادی ایران شود.
از این منظر حضور پر رنگ برخی کشورها در حوزه ی اقتصادی سوریه مانند ترکیه، چین، روسیه و حتی برخی کشورهای عربی مانند امارات متحده عربی و عربستان سعودی کاملا مشهود است و ایران که در طول سال های جنگ داخلی نقش بسیار مهمی جهت از بین بردن جریانات تروریستی در این کشور داشته اما امروزه تقریبا سهمی 3 درصدی از کل صادرات به این کشور را داراست.
سهم تقریبا 3 درصدی ایران در برابر سهم های 22 درصدی روسیه، 20 درصدی ترکیه و 11 درصدی چین در سال 2019 خود گویای حضور ضعیف اقتصادی ایران و عقب ماندن دیپلماسی اقتصادی از دیپلماسی سیاسی- امنیتی در سوریه است، که این موضوع می تواند در آینده ای نه چندان دور خطرات جدی و چالش های مهم سیاسی- امنیتی را برای ایران در این کشور ایجاد کند.
